مبشرین|پایگاه خبر قرآنی و معارف اسلامی

در سومین شب نشست، طی جدول زمان‌بندی شده، چهار ایده حول موضوع «تلاوت قرآن و نغمه‌های دینی؛ رسانه ملی و فضای مجازی» در سه حوزه نغمات، آموزش و مسابقات رسانه‌ای ارائه شد.

یکی از طرح‌های ارائه شده، مقاله‌ای با عنوان «راهکارهای جذاب‌سازی تلاوت‌های اذان‌گاهی در رسانه ملی» با ارائه حجت‌الاسلام حسین  سلیمانی، از فعالان قرآنی کشور بود که چکیده آن را در ادامه می‌خوانید؛

یکی از ظرفیت‌های قرآنی که به برکت نظام مقدس جمهوری اسلامی به‌وجود آمده است، پخش تلاوت‌های اذان‌گاهی از رسانه ملی است. این تلاوت‌ها حجم قابل توجهی از پخش روزانه قرآن کریم را به خود اختصاص داده‌اند و از شبکه‌های صدا و سیما (تمرکزی و استانی) پخش می‌شوند. شکی نیست که همین ظرفیت اگر به شکل صحیح استفاده شده و بهره‌وری شود می‌تواند یکی از اثرگذارترین موارد، در راستای انس عموم جامعه با قرآن کریم باشد. به عبارت دیگر در شرایط فعلی نیاز به ایجاد ظرفیت جدید نیست، بلکه اگر همین ظرفیت تلاوت‌های اذان‌گاهی به درستی مورد استفاده قرار بگیرد، می‌تواند سهم مناسبی را در راستای انس عموم جامعه با قرآن کریم ایفا کند. راهکارهای جذاب‌سازی تلاوت‌های اذان‌گاهی، در راستای انس عمومی جامعه با قرآن کریم را می‌توان موارد ذیل دانست:

۱ـ استقلال تلاوت اذان‌گاهی از سایر برنامه‌ها

لازم است جدول پخش برنامه‌ها به گونه‌ای تنظیم شود که برنامه‌ها قبل از اذان تمام یا بعد از اذان آغاز شوند و تلاوت قرآن و پخش اذان در میانه برنامه‌ها نباشد، همین راهکار ساده می‌تواند بسیار در ذهن مخاطب ویژه جلوه کند.

۲ـ اتصال تلاوت به قالب‌های رسانه‌ای مختلف

در فضای هنری و رسانه‌ای، انواع و اقسام قالب‌ها، شکل‌ها و فرم‌ها وجود دارد که مناسب‌سازی آن‌ها با فضای تلاوت اتفاق نیفتاده است. بدون شک این راهکار به ظاهر ساده می‌تواند ابعاد جدیدی را پیش‌روی تولیدکنندگان تلاوت‌های اذان‌گاهی قرار داده و ضمن ارائه محتوا این امکان را فراهم کند تا مخاطب فهم و انس بهتری با کلام وحی پیدا کند. مستندتلاوت، موشن‌تلاوت، کمیک‌تلاوت، تایپوتلاوت و به طور کلی انواع قالب‌های رسانه‌ای مختلف می‌توانند به تلاوت متصل شده و شکل جدیدی را خلق نمایند. یکی از این موارد برای مثال و تببین بهتر، راهکار مستند تلاوت است. می‌شود با استفاده از مستند و اتصال آن به تلاوت، فضای نو و جدیدی را فراهم نمود. یک گروه را تصور کنید که برای شب‌رصدی بایکدیگر همراه شده‌اند. از زیبایی‌ها و جلوه‌های آسمان با یکدیگر صحبت می‌کنند و مسیر حرکت‌شان از مبدأ تا بیابان در قالب مستند نمایش داده می‌شود. سپس متوجه می‌شویم یکی از همراهان تیم، قاری قرآن است. کمی با او آشنا شده و وی آیاتی را در عظمت آسمان‌ها و مرتبط با نجوم در همان جمع با رعایت اسلوب کامل تلاوت کرده و در ادامه نیز محتوای آیات به صورت کلی تببین شده و در انتها افراد حاضر حس و حال و هوای‌شان از این اتفاق و فهم‌شان از آیات مرتبط با نجوم را بیان می‌کنند.

۳ـ حرکت از محتوا به تلاوت

معمول و مرسوم در تلاوت‌های اذان‌گاهی این است که آیات تلاوت می‌شود و ترجمه‌ای مرسوم و معمولی نیز در کنار آیات نمایش داده می‌شود. مخاطب محتوا را نفهمیده و تلاوت اذان‌گاهی به او فرصت انس نمی‌دهد، بلکه مخاطب همچون رهگذری ساده، تنها از آیات عبور می‌کند. اگر ما از محتوا به سمت تلاوت حرکت کنیم، یعنی فقط به تلاوت توجه نکنیم و محتوای آیات را بهانه تلاوت قرار دهیم می‌توانیم به فهم و انس عمومی و ویژه مخاطبان کمک مناسبی نماییم و از فرصت تلاوت‌ها بهترین استفاده را در راستای انس با قرآن کریم داشته باشیم. فرض کنید محتوایی در خصوص روابط اجتماعی به صورت کوتاه بیان، سپس گفته شود که این محتوا در کدام یک از آیات آمده و در ادامه آن آیات تلاوت شود و در پایان نیز جمع‌بندی محتوایی صورت بگیرد.

۴ـ شناخت قاری و نزدیک شدن به وی

تلاوت‌هایی که به صورت روزانه از شبکه‌های مختلف پخش می‌شود هیچگونه شناختی نسبت به قاری داده نمی‌شود، مخاطب فقط اسم قاری را می‌داند و گاهی نیز تصویری کوچک از او در گوشه تصویر نشان داده می‌شود. بدون تردید اگر مخاطب نسبت به قاری شناخت پیدا کند می‌تواند انس بهتری با تلاوت نیز پیدا کند. کافی است در ضمن یک میان‌برنامه کوتاه پیش از تلاوت، قاری معرفی شود، شغلش گفته شود و اینکه از کدام شهر و در چه خانواده‌ای است. این مهم می‌تواند اثر مثبتی بر ذهن مخاطب بگذارد و بداند با تلاوت چه فردی همراه است؛ اینکه این قاری صرفاً عکس و تصویر و یک نام نیست؛ از کدام شهر است؟ شغلش چیست؟ و زندگی معمولی مانند سایر مردم دارد. این راهکار باعث می‌شود تا در ذهن مخاطب انس و الفت با قاری رخ بدهد و نزدیک شدن وی به قاری باعث خواهد شد تا به صورت غیر مستقیم به تلاوت نیز نگاهی متفاوت داشته باشد.

۵ـ استفاده از سایر اقسام تلاوت و عدم اکتفا به تلاوت تحقیق

یکی از مواردی که می‌تواند به جذاب‌سازی این نوع برنامه‌ها کمک کند استفاده از سایر انواع تلاوت است. استفاده از تلاوت ترتیل می‌تواند یکی از مواردی باشد که در کنار سایر موارد ذکر شده، به جذاب‌سازی کمک کند، همچنین است همخوانی آیات توسط اقشار مختلف و یا حتی لب‌خوانی کردن آیات توسط مردم عادی با استفاده از تلاوت یک قاری شاخص.

۶ـ خلق هویت صوتی و بصری نو

برای تلاوت‌های اذان‌گاهی نیز نیازمند طراحی و ساخت هویت صوتی و بصری مناسب هستیم و این هویت می‌تواند در فصل‌های مختلف با مناسبت‌ها و ایام مختلف، خودش را تطبیق دهد، بدون آنکه هویت کلی آن دستخوش تغییر شود.

۷ـ ایجاد تنوع در مکان، لباس، زبان و...

راهکار کلی دیگر به منظور جذاب‌سازی تلاوت‌های اذان‌گاهی در رسانه ملی، ایجاد تنوع است. این تنوع می‌تواند در مکان و محل تلاوت باشد، می‌تواند در لباس مستمعین و قاری باشد و می‌تواند در گویش‌ها و زبان‌ها و حتی توجه به اصناف دیده شود. محدودیت خاصی در این خصوص نیست. قرآن برای همه است و این برای همه بودن را باید در تلاوت‌ها نیز نمایان کرد. ساده‌ترین راهکار آن است که دقت به محتوا شود و آیاتی که مرتبط با طبیعت است در طبعیت تلاوت شود و....

جدای از نگاه محتوایی، مناسب است که قاریان و تلاوت ایشان به اقلیم‌ها و مکان‌های مختلف متصل شود. مثلاً قاری‌ای داریم که اصالتش به استان بوشهر برمی‌گردد؛ آن قاری را وارد روستای پدری‌اش کنیم، روستا را توضیح دهیم و با همان لباس محلی در فضای باز یا خانه یکی از اهالی یا مسجد مردم دورهم جمع شده و آیات تلاوت شود و بزرگان روستا به سابقه تلاوت قرآن در این منطقه اشاره کنند و سایر مواردی که می‌تواند برای مخاطب جذابیت داشته باشد.

با این اتفاق، قرآن و تلاوت اذان‌گاهی از انحصار خارج شده و هم مناطق مختلف معرفی می‌شوند و هم فضای برنامه از تلاوت صرف، خارج می‌گردد و صمیمیت ایجاد شده باعث می‌شود تا مخاطب، قرآن و تلاوت قرآن را جزئي از خودش و زندگی خودش بداند و تصور نکند که تلاوت قرآن برای یک گروه یا افرادی خاص از جامعه است.

نکته پایانی

بنا نیست چنین پیشنهادهایی فقط در حد پیشنهاد بمانند بلکه لازم است این موارد تبدیل به طرح شده و به صورت آزمایشی برخی از آن‌ها اجرایی شود. شکی نیست که ایده و پیشنهاد روی کاغذ است و بهترین راهکار ترویج چنین ایده‌هایی تولید آن‌هاست. لازم است به‌منظور ایجاد تغییر و تحول درمخاطبان؛ سیاست‌گذاران، برنامه‌سازان، مدیران و امثالهم نمونه‌ها و الگوهای مطروحه (هرچند اولیه و خام) را خارج از کاغذ و به‌صورت اجرا شده ببینند تا در مرحله بعدی بتوان متفاوت دیدن و متفاوت عمل کردن را تبدیل به گفتمان رایج در برنامه‌سازی معارفی نمود. ما بیشتر از سخن گفتن، به عمل کردن و اجرا نیاز داریم، ایده‌های خوب تا اجرا نشوند ایده هستند و ایده نمی‌تواند اثر زیادی داشته باشد.

  منبع: مبشرین|پایگاه خبر قرآنی و معارف اسلامی
       لینک مستقیم   :   http://mobasherin.ir/shownews.aspx?id=70055