مبشرین|پایگاه خبر قرآنی و معارف اسلامی

 این مدرس قرآن افغانستانی تأکید کرد: از طرف دیگر انجمن حافظان قرآن هرات نیز از همه حافظان قرآن ماهانه آزمون می‌گیرد و ما پیگیر این افراد و سطح آمادگی و ارائه راهکار به این افراد هستیم. توصیه حافظان قرآن هم بر این است که هر ۱۰ روز کل قرآن مرور شود.

اسماعیل‌زاده همچنین اظهار کرد: حفظ قرآن کار دشواری است و به قولی حافظ شدن آسان است ولی حافظ ماندن سخت است. توصیه من به حافظان این است که تصمیم بگیرند تا زمانی که زنده هستند کار تثبیت حفظ را ادامه دهند زیرا آیات حفظ شده بعد از مدتی ممکن است از یاد برود. در واقع کار حفظ قرآن بعد از اتمام حفظ آغاز می‌شود.

این مدرس قرآن اهل افغانستان در پایان در پاسخ به این سؤال که با توجه به کم بینا بودن، این موضوع مشکلی برای او به وجود نیاورده است، گفت: وقتی که کار حفظ را شروع کردم کم‌بینا نبودم اما اتفاقاتی افتاد که بینایی خود را از دست دادم. درست است که خدا چیزی از انسان می‌گیرد اما چیز دیگری به انسان می‌دهد. در مورد من هم همین مسئله صدق می‌کند، خداوند به من حافظه خوبی داده که می‌توانم هر چیزی را حفظ کنم. در برنامه‌ریزی پنج‌ ماهه برای شاگردان همه جداول را در ذهن داشتم و براساس آن کار آموزش را انجام دادم. از این وضعیت خودم نیز راضی و سپاسگزار خداوند هستم.

آموزش حفظ به کودکان توأم با بازی است

فاطمه رضازاده، مدیر مسئول مدرسة القرآن هرات دیگر مهمان این وبینار بود که در مورد روش‌های نوین حفظ قرآن در افغانستان سخن گفت و با بیان این که در حوزه خردسالان و بزرگسالان این مرکز قرآنی فعالیت دارد، اظهار کرد: همه برنامه‌های ما بر محوریت قرآن کریم است و در دوره مهد کودک، کودکان علاوه بر آمادگی برای ورود به مدارس ابتدایی، کار حفظ و تلاوت قرآن کریم را یاد می‌گیرند.

وی افزود: در بخش تربیت مدرس قرآن نیز بخش روخوانی وجود دارد که از کودکان هفت سال به بالا تا بزرگسالان را در بر می‌گیرد، روان‌خوانی، تجوید سطح یک و دو و ترتیل نیز داریم. اخیراً در خردسالان (افراد زیر هفت سال) دوره حفظ قرآن را ارائه کردیم و یک سال است که این دوره را راه‌اندازی کردیم. تلاش براین است که یک مرکز تخصصی حفظ قرآن برای کودکان داشته باشیم.

وی در پاسخ به این سؤال که در آموزش قرآن از شیوه استاد اسماعیل‌زاده (طرح ۴ ماه و بیست روز) استفاده می‌کنید یا روش دیگری دارید، گفت: این شیوه اخیر که استاد اسماعیل‌زاده استفاده کردند در گروه سنی ۱۶ سال تا ۲۰ سال اجرا می‌شود. در حوزه کودکان کار آموزش و حفظ قرآن توأم با بازی است و این گروه باید استعدادیابی شوند که آیا می‌توانند قرآن را حفظ کنند یا خیر. 

این مدرس و داور قرآن کریم در مورد آموزش کودکان برای حفظ قرآن از طریق روش ابداعی اسماعیل‌زاده گفت: در مورد نونهالان، تلاش داریم که برنامه خاصی را از سال جدید شروع کنیم و در صحبتی که با استاد اسماعیل‌زاده داشتیم تلاش بر این است که بعد از تکمیل طرح، نونهالان زیر ۷ سال را حافظ کل قرآن کنیم.

حفظ قرآن در ۸ ماه؛ شیوه ابداعی استاد ایرانی

 در ادامه احمد مرادی حافظ  و مدرس قرآن کشورمان سخنرانی کرد و ابتدا سوابق تدریس خود را توضیح داد و گفت: در سال ۷۲ در مسابقات قرائت قرآن شرکت می‌کردم. سپس جذب کلاس‌های حفظ قرآن شدم و در همان سال کار حفظ قرآن را آغاز کردم. پس از مدتی مسئولیت کلاس‌های حفظ را به من دادند. تلاش می‌کردم که به سؤالات افراد پاسخ دهم و از تجربیات خود برای پاسخ‌دادن به سؤالات استفاده کنم. بعد از اینکه روش‌ تدریس خود را به اساتید ارائه کردم، قرار شد در این مورد جمع‌بندی انجام دهند. بعد از اینکه اداره اوقاف خراسان رضوی با روش آموزش قرآن من آشنا شد، مرا به اداره‌کل دعوت و از مدرسان دیگر دعوت کردند که روش تدریس مرا ببینند.

این حافظ و مدرس قرآن ادامه داد: به عقیده صاحب‌نظران روش بنده یعنی حفظ قرآن در ۸ ماه روش جدیدی بود. در این روش از ماه فروردین ‌کار حفظ قرآن آغاز می‌شود و هر روز ۸ ساعت وقت برای آن لازم است. روش حفظی که ما در این طرح داریم، روشی است توأم با نشاط و بدون خستگی ذهن؛ زیرا خستگی مشکل بزرگ افرادی است که کار حفظ قرآن را انجام می‌دهند. با این برنامه‌ریزی، مشکل خستگی ذهن کاملاً برطرف شده و در کنار تکرار آیات،‌ محفوظات کاملاً تثبیت می‌شود. این برخلاف روش‌هایی است که با تکرار سعی‌ می‌کنند آیات را حفظ کنند.

وی ادامه داد: برنامه حفظ در مدت هشت ماه در ۱۲ صفحه نوشته شده و در آن مشخص شده است در هر روز و ساعت چه تعداد آیه باید حفظ شود. در تلاش هستیم که برنامه‌نویسی حفظ قرآن را به صورت شش‌ماهه و چهارماهه هم نوشته و ارائه کنیم که در هر رده سنی مشروط به مسلط بودن به روخوانی قرآن اجرا شود. البته برنامه‌هایی برای حفظ یک ساله و دوساله هم برای افرادی که روخوانی ضعیفی دارند، ارائه خواهد شد.

مرادی ادامه داد: حدود ۴۷۰۰  نفر در شهرستان تربت حیدریه با این روش حافظ کل یا بخشی از قرآن شده‌اند و رتبه‌های خیلی خوبی آورده‌اند و از نظر کمیت و کیفیت این روش بسیار خوب بوده و تلاش داریم از فروردین‌ماه سال جاری آن را به صورت مجازی ارائه کنیم. در واقع این حفظ و روش می‌تواند برای سایر مسائل نیز ارائه شود.

این مدرس قرآن در پاسخ به این سؤال که آیا دلیل شما برای مجازی ارائه‌شدن روش ابداعی حفظ قرآن، محدودیت‌های ناشی از همه‌گیری کرونا بوده و آیا قرار است این نوع آموزش در آینده حضوری ‌شود، گفت: روش حضوری را در حدود ۵ سال پیش، حفظ کل قرآن در ۷ ماه را داشتیم که فقط در شهر خودمان تربت حیدریه ارائه می‌شد؛ اما بعدها از سایر نقاط کشور هم تماس‌هایی داشتیم که خواستار استفاده از این کلاس‌ها بودند. این مسئله خیلی جالب بود؛ زیرا تبلیغات کلاس‌ها تنها در شهر خودمان انجام شده بود.

وی افزود: مسائلی مانند نبود مکان مناسب و دوری از خانه، باعث شد که هزینه‌ افراد بالا برود. متأسفانه علی‌رغم جلساتی که با شورای شهر تربت حیدریه برای اختصاص دادن مکانی برای این کلاس‌ها داشتیم اما با استقبال روبه‌رو نشد. پیشنهادی که داده شد این بود که این کلاس‌ها را مجازی برگزار کنیم و برنامه‌ریزی برای این امر انجام شد.

وی در پاسخ به این سؤال که برای کلاس‌های قرآن محدوده سنی مشخصی دارید؟ تأکید کرد:  ترجیحاً اگر افراد بالای ۱۵ باشند بهتر است و اگر کسی به روخوانی قرآن مسلط باشد ما مشکلی با سن فرد نداریم. برای مثال خانمی ۶۰ ساله داشتیم که توانست قرآن را حفظ کند و نکته جالب اینجا بود که این فرد تنها سواد قرآنی داشت. پس مهم این است که افراد به روخوانی قرآن مسلط باشند.

وی در مورد اینکه آیا قرار است که این کلاس‌ها در سراسر ایران ارائه شود، گفت: در ایران و فراتر از ایران و برخی از صحبت‌ها در مورد ارائه این کلاس‌ها به فارسی‌زبان‌های خارج از کشور شده است.

مرادی در پایان گفت:  خواهش می‌کنم که به خاطر قرآن هر کاری که می‌توانید انجام دهید و قدمی برای آن بردارید. می‌دانم که برخی از حافظان قرآن با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوند و گاهی آن را رها می‌کنند. امیدوارم با روش ابداعی من در حفظ این مشکلات حل شود.

حفظ‌ فشرده قرآن برای عموم توصیه نمی‌شود

استاد محمد مهدی بحرالعلوم، داور بین‌المللی ایران آخرین مهمان این وبینار بود که در مورد شیوه‌های حفظ قرآن که در این جلسه در مورد آنها توضیح داده شد، گفت: شیوه استاد اسماعیل‌زاده و استاد مرادی را شنیدیم. نکته‌ مشترکی که در هر دوی این روش‌ها مشخص است، این است که وقتی صحبت از شیوه حفظ می‌کنیم کلیات موضوع، یعنی مدت زمان تمرینات برای حفظ، گروه سنی که از این روش استفاده می‌کنند، مهم است و هر دو بزرگوار در مورد آنها صحبت کردند. اما درباره اینکه قرار است با ۵ ساعت تمرین در روز قرآن را حفظ کنیم و اینکه چطور این کار انجام می‌شود، صحبتی نشد. برای مثال آقای مرادی گفتند، که تکرار باعث نمی‌شود که مطلب در ذهن جا بیفتد، درحالی که در مورد این موضوع روانشناسان معتقدند که تکرار یکی از روش‌های حفظ مطالب است به خصوص در مورد حفظ قرآن که همواره از تکرار استفاده می‌شود.

این مدرس قرآن ادامه داد: نکته دوم که بسیار مهم است بحث زمان حفظ است. به تجربه ثابت شده است حفظ قرآن برای اشخاصی که نخواهند از دیگر کارهای زندگی خود دست بکشند چیزی حدود ۳ تا ۴ سال طول می‌کشد، آن هم به طور متوسط. در حفظ قرآن کمتر از این میزان مثلا یک سال یا ۸ ماه، چند موضوع پیش می‌آید. اول اینکه آیا واقعاً این کار را می‌توان انجام داد و دوم اینکه آیا مطلوب است؟

بحرالعلوم یادآور شد: در کشور ما از سال ۸۸ و در جامعة ‌القرآن شهر قم موضوع حفظ یک ساله قرآن مطرح و چند سال در کل کشور اجرا شد. برخی مؤسسات هم آن را اجرا کردند اما بعد از مدتی از این طرح عقب‌نشینی کردند. اما سؤال این است بعد از بیست سال که افرادی بعد از یکسال قرآن را حفظ کردند هنوز هم حافظ هستند و آیات را فراموش نکرده‌اند، باید دید این حافظان از چه پایه‌ای برخوردار هستند.

وی تصریح کرد: تجربه من از مجامع حفظ قرآن نشان می‌دهد حفظ‌های فشرده علاوه بر اینکه امکان انجام دارد، شرایط خاصی را از نظر روش، برنامه حفظ، مکانی که این کار انجام می‌شود و اساتید می‌طلبد. از طرفی این مسئله که مردم در مدت کوتاهی قرآن را فرابگیرند مطلوب به نظر نیامده است. در مجموع حفظ‌های فشرده، برای عموم جامعه توصیه نمی‌شود.

بحرالعلوم گفت: برای مثال در ایران در سنین ۱۶ سال به بالا عموم مردم این انگیزه را برای حفظ ندارند. مثلاً براساس روش آقای اسماعیل‌زاده قرآن‌آموز باید ۱۳ ساعت برای این کار وقت بگذارد که مساوی با کل ساعت فعالیت شخص در طی روز است که تقریباً در ۴ ماه فرد قادر به انجام کار دیگری نیست. در روش آقای مرادی که ۸ ماهه این کار انجام می‌شود نیمی از ساعت بیداری فرد به این کار اختصاص پیدا می‌کند این یعنی دست کشیدن این افراد از دیگر فعالیت‌های خود مانند تحصیل، کار و وظایف خانوادگی. این نشان می‌دهد که این طرح‌های فشرده طرح‌هایی عامه‌پسند و قابل توصیه به عموم نیستند. ممکن است عده‌ای به این سمت بیایند اما این محدود است.

این استاد قرآن ایرانی همچنین تأکید کرد: از طرف دیگر، این بحث (حفظ فشرده قرآن) به فرهنگ عمومی جامعه نیز مرتبط است. برای مثال در بنگلادش به دلیل فرهنگ حفظ قرآن در این کشور، حدود ۲ میلیون نفر حافظ قرآن هستند و حافظان جایگاه ویژه‌ای دارند که این نشان از جلوتربودن این کشور از کشور ما در حوزه فرهنگ حفظ قرآن دارد.

وی در پایان گفت: در صحبت‌های آقای اسماعیل‌زاده نکته‌ای در مورد معطوف کردن اذهان کودکان تنها به موضوع حفظ و نه مسائلی مانند تجوید بود. چیزی که در حفظ قرآن مطلوب است، موضوع جامعیت حفظ است یعنی کودکان و بزرگسالانی که می‌خواهند حفظ قرآن را انجام دهند، بعد از حفظ تجوید را یاد بگیرند و بحث مهمتر در مفهوم قرآن و مربوط به یادگیری مفاهیم و درک معانی قرآن است.

فراگیری مفاهیم قرآن در روش نوین احمد مرادی

در ادامه وبینار استاد بحرالعلوم سؤالاتی را مطرح کرد و احمد مرادی در پاسخ به این سؤالات اظهار کرد: در ابتدا متذکر می‌شوم که کلاس‌های حفظ ۸ ماهه، به صورت مجازی است تا علاقه‌مندان در منزل هم بتوانند در این دوره‌ها شرکت کنند. و اما جواب سؤال استاد بحرالعلوم درباره تکیه بر تکرار در این روش باید بگویم «الدرس حرف والتکرار ألف: درس یک حرف است ولی هزار بار تکرار لازم دارد تا جا بیفتد». توضیحی که در ادامه داده می‌شود مناسب و حتی درخور جمله کلیدی بالاست. مفهوم جمله بالا این نیست که در یک زمان بارها و بارها تکرار صورت گیرد بلکه نباید به تکرار زیاد در یک زمان استناد کرد. در اصل باید این عمل در زمان‌های زیاد انجام شود. شاید اینگونه به درک واقعی از این جمله برسیم (منظور از تکرار زیاد، ازدیاد زمان‌های تکرار است نه تکرارهای زیاد در یک زمان که از دید شنونده هر دو یکی است اما در عمل بسیار تفاوت دارد).

وی افزود: با توجه به توضیح مختصر بالا، اضافه می‌کنم که در روش حفظ نوین، تکرار زیاد است اما در زمان‌های مختلف. از نظر ما، یک آیه یا قسمتی از یک آیه نباید با تکرار زیاد حفظ شود بلکه باید با تمرکز بالا و دقت فراوان در ذهن قرار گیرد و بعد از آن در زمان‌های مختلف بارها و بارها تکرار شود. کسانی که در آیات مشابه به مشکل می‌خورند دلیلش را در توضیح بالا جستجو کنند.

این مدرس قرآن همچنین این سؤال را که «در کنار حفظ قرآن کریم برای جامعیت حفظ چه تدابیری اندیشیده‌اید تا حافظان فراتر از حفظ مطلق، عمل و به مفاهیم کلام وحی نیز توجه کنند؟» اینگونه پاسخ داد: در روش حفظ نوین، فراگیری واژگان و ترجمه آیات جزو برنامه آموزشی ماست و حافظان در پایان حفظ، هم به محفوظات و هم ترجمه آیات مسلط هستند. همچنین برنامه‌های آموزشی دیگری هم داریم که بستگی به پتانسیل هر کلاس برگزار خواهد شد.

رعایت توازن در حفظ

مرادی در پاسخ به این سؤال که روش حفظ یک صفحه از قرآن در شیوه شما چگونه است؟ گفت: یک صفحه از قرآن باید طوری حفظ شود که کیفیت حفظ خط اول با خط وسط و آخر یکسان باشد وگرنه توازن در حفظ به هم خورده و مشکلات و سختی‌هایی به همراه دارد. در روش حفظ نوین خوشبختانه مورد بالا کاملاً رعایت شده و ایرادهای دیگری که بعضاً مشاهده می‌شود نیز در این شیوه منتفی است. مثلاً در محل‌های وقف و خصوصاً بعد از پایان آیه، متأسفانه حافظ قرآن گاهی قادر به ادامه نیست. این ایراد اولاً مربوط به عدم توازن در حفظ و ثانیاً از ایجاد موانع در هنگام حفظ اولیه نشئت می‌گیرد. در این روش زمان حفظ یک صفحه بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه است و زمان بیشتر از آن ضررهایی دارد از جمله خستگی ذهن به دلیل تکرار زیاد آیات و برگشت‌های مکرر. همچنین صرف انرژی بیش از حد در یک صفحه تبعات منفی دیگری هم دارد.

مرادی در مورد اینکه زمان در نظر گرفته شده برای حفظ هشت ماهه قرآن (مجازی و آنلاین) برای عموم توصیه می‌شود یا خواص؟ گفت: هر کاری علاقه‌مندان خاص خودش را دارد و حتی علاقه‌مندان هم درجات مختلفی دارند. بنابراین با برنامه دقیق و تبلیغات صحیح باید مخاطبین مناسب تشخیص داده شده و هر کدام در تناسب با علاقه خودشان کلاس‌بندی شوند. بدیهی است تبلیغات به صورت عمومی خواهد بود و مانند همه آموزش‌های دیگر، باید توانمندی نفرات ثبت نام شده مشخص شود و بعد از مصاحبه در کلاس‌های حفظ قرار گیرند. برای سهولت، علاوه بر حفظ ۸ ماهه، حفظ یک ساله و دوساله نیز پیش‌بینی شده است. جالب اینکه حفظ یک ساله و دوساله در شیفت ظهر تا شب هم داریم که معلمان، کارمندان، دانش‌آموزان و ... که در صبح درگیر کار و تحصیل هستند بتوانند از این کلاس‌ها بهره‌مند شوند.

این حافظ و مدرس قرآن در پایان یادآور شد: در حفظ ۸ ماهه، روزانه ۸ ساعت وقت صرف می‌شود که در زمان‌های مختلف برنامه‌ریزی شده است و شرکت‌‎کنندگان در بین کلاس‌های مجازی حفظ، یک تا یک و نیم ساعت وقت آزاد دارند. همچنین در حفظ یک ساله روزانه ۶ ساعت و حفظ دوساله روزانه ۴ ساعت وقت برای حفظ لازم است.

اجرا: زهرا نوکانی

گزارش از محمدحسن گودرزی

  منبع: مبشرین|پایگاه خبر قرآنی و معارف اسلامی
       لینک مستقیم   :   http://mobasherin.ir/shownews.aspx?id=74200