مدیرکل قرآن، عترت و نماز وزارت آموزش و پرورش با تأکید بر اینکه کرونا انتخاب ما نبوده است، گفت: در عین حال، خوشحالیم که به واسطه کرونا و تهدیدی که ایجاد شد، فرصت‌هایی فراهم آمد که پیش‌تر شاهد آن نبودیم. در فضای مدرسه و شرایط حضوری، عمدتاً غیر از یک ساعت و نیم درس قرآن در برنامه درسی دانش‌آموزان، فرصت و فراغتی برای فعالیت‌های پرورشی در حوزه قرآن، عترت، نماز وجود نداشت، اما اکنون شرایط بهتری برای گست
به گزارش مبشرین به نقل از ایکنا، محمدرضا مسیب‌زاده، مدیرکل قرآن، عترت و نماز وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح اقدامات، فعالیت‌ها و دستاورد‌های آموزش و پرورش در حوزه قرآن، عترت و نماز طی یکسال اخیر پرداخت و درباره این مسئله که کرونا چه تأثیراتی بر روند فعالیت‌های قرآن، عترت و نماز این نهاد داشته، توضیحاتی را ارائه کرد. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
ایکنا – کرونا چه تأثیری بر فعالیت‌های اداره کل قرآن، عترت و نماز آموزش و پرورش در طول یکسال اخیر داشته است؟
یکسال اخیر، مدت زمان خاص و ویژه‌ای در تاریخ آموزش و پرورش محسوب می‌شود که شاهد اتفاقات کم‌سابقه‌ای در این ایام بوده‌ایم. از اسفند و اواخر بهمن سال گذشته که کرونا آمد و مدارس به تعطیلی کشانده شد، نگرانی‌های ما و خانواده‌ها را به همراه داشت. از سال‌های نه چندان دور، بسیاری از وزرای وقت آموزش و پرور، ش به دنبال ایجاد یک ارتباط منطقی با حوزه فضای مجازی در آموزش و پرورش بودند. یک دوره‌ای با راه‌اندازی تلویزیون تعاملی «سینا» تلاش‌هایی در این راستا انجام شد که البته به واسطه نبود بعضی زیرساخت‌ها و مشکلات، موفقیت چندانی به دست نیامد. پیش‌تر نیز با راه‌اندازی پایگاه اینترنتی همچون «همگام» و مجموعه‌های فناوری و فعالیت‌های مراکز دارالقرآن در حوزه مجازی و شبکه رشد، ذیل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی درسی، اقداماتی صورت پذیرفت و قریب به ۱۸ سال پیش اولین دارالقرآن مجازی با همکاری دانشگاه قرآن و حدیث راه‌اندازی گردید، اما این اقدام نیز به اهداف مورد نظر و نتیجه مطلوب نرسید، چرا که مخاطبان نگاه قابل توجهی به فضای مجازی نداشتند و البته دانش ما نیز کافی نبود؛ لذا همه این موارد و رخداد‌های این سال‌ها، عوامل جدی نشدن حضور آموزش و پرورش در بستر فضای مجازی بود.
از سال گذشته که شیوع کرونا جدی‌تر شد و به اجبار باید کاری می‌کردیم، همکاران ما در آموزش و پرورش، تمام همت خود را در این زمینه به کار بستند، تا با همکاری‌ها و تعاملات به عمل آمده از سوی وزارت ارتباطات و بخش‌های مختلف دیگر، که پای این کار بزرگ بودند، بستری امن برای دانش‌آموزان با عنوان شبکه آموزش دانش آموزی (شاد) راه‌اندازی شود و این بستر بحمدالله بسیاری از مشکلات ما را در حال حاضر مرتفع کرده است. در این زمینه همچنین باید از سازمان صداوسیما و همکاری این مجموعه تشکر و قدردانی کنیم.
تلاش معلمان، اگر چه قابل قیاس با زحمات و خدمات کادر بهداشت و درمان نیست، اما با توجه به اینکه فرهنگیان تمام توان خود را پای کار آموزش مجازی دانش‌آموزان گذاشتند، اغراق نیست اگر بگوییم دو گروه افراد یکی کادر درمان و دیگری معلمان، در طول این یکسال، جهادگونه خدمت کردند.
کرونا انتخاب هیچ‌کس نبوده است و ما نیز از اینکه تربیت و آموزش در چنین شرایطی انجام می‌پذیرد، رضایت نداریم و معتقدیم تربیت در فضای حقیقی باید دنبال شود. شبکه شاد و تکنولوژی‌های آموزشی، کتاب و رسانه، همه ابزاری در اختیار معلمان هستند و هیچ‌یک نمی‌تواند جایگزین معلم و فضای کلاس شود. اما با این حال، فضای مجازی فرصت‌های خوبی را هم خلق کرد و در شبکه شاد اتفاقات بی‌نظیری رقم خورد و مخاطبان برنامه‌های ما از سراسر کشور بودند، برای مثال طی بزرگداشت هفته امور تربیتی که در اسفندماه ۹۹ برگزار شد، حدود ۳۴۳ هزار نفر در سطح استان‌های کشور، این برنامه را به صورت زنده تماشا کردند و طی چند روز بعد که فیلم برنامه ذخیره شده بود، حدود ۷ میلیون نفر از این برنامه بازدید کرده بودند و این برنامه با این تعداد بازدیدکننده، رکورد بازدید‌ها را در شبکه شاد شکست.
در حال حاضر، برنامه‌های متنوعی در حوزه قرآن، عترت و نماز در شبکه شاد پیگیری می‌شود، از جمله محافل انس با قرآن و برنامه‌های دیگر که در قالب‌های مختلف برای دانش آموزان بارگذاری می‌شود و فعالیت در این شبکه، به هیچ وجه همانند آغازین روز‌های فعالیت در این بستر نیست. اکنون هر کدام از مدارس و مناطق آموزش و پرورش در استان‌های کشور، تعداد زیادی کانال و گروه و فضا ایجاد کرده‌اند و مشغول فعالیت‌اند. این اتفاقی مبارک در این عرصه بوده است.
ایکنا ـ آیا در مسیر توسعه فعالیت‌های مجموعه خود در بستر فضای مجازی، با مشکلاتی هم روبه‌رو بودید؟ در هر حال جنس فعالیت‌های حوزه قرآن، عترت و نماز متفاوت با سایر فعالیت‌های فرهنگی و پرورشی است، برای جذاب‌تر شدن این فعالیت‌ها در این بستر چه اقداماتی انجام شد؟
مجدد تأکید می‌کنم که کرونا انتخاب ما نبوده است، اما خوشحالیم که به واسطه کرونا و تهدیدی که ایجاد شد، فرصت‌هایی فراهم گردید که پیش‌تر حتی در فضای حضوری در مدرسه شاهد آن نبودیم. در فضای مدرسه و شرایط حضوری، عمدتاً غیر از یک ساعت و نیم درس قرآن در برنامه درسی دانش آموزان، فرصت و فراغت کمی برای فعالیت‌های پرورشی در حوزه قرآن، عترت، نماز و ... وجود داشت و عملاً مربی پرورشی زمانی در اختیار نداشت که بخواهد در این حیطه فعالیت کند؛ یا زمان‌های بعد از کلاس‌های درس و بعدازظهر‌ها به این فعالیت‌ها اختصاص می‌یافت که خود این موضوع نیاز به کسب اجازه اولیای دانش‌آموز را داشت، و یا اینکه باید زنگ‌های تفریح دانش‌آموزان به کار‌های پرورشی و فرهنگی می‌پرداختند.
اکنون و در شرایط آموزش غیرحضوری، وضعیتی که عرض کردم، به مراتب بهتر از قبل شده است، فقط یک مشکل وجود دارد که کوچک هم نیست، و آن ارتباط نداشتن مربی با دانش‌آموز به صورت چهره به چهره است. اصل تربیت باید در فضای حقیقی تحقق پیدا کند و از این جهت که دانش‌آموزان باید زمان بیشتری را در فضای امن خانه حضور داشته باشند و نزد خانواده با فراغت بال بیشتر به علایق خود بپردازند، بار‌ها شنیده‌ایم که فعالیت‌های پرورشی زیاد است و مربیان ما همیشه درباره این موضوع دغدغه داشتند. اما حالا و به واسطه مجازی شدن آموزش، فرصت‌های مناسب‌تر و بیشتری برای انجام فعالیت‌های پرورشی و فرهنگی فراهم شده است. فعالیت‌های پرورشی و فرهنگی گسترده‌تر شده و طرح‌ها و برنامه‌های بیشتر و متنوع‌تری در حال انجام است. از جهتی مخاطبان ما قادرند از برنامه‌های بیشتری بهره‌مند شوند و از سوی دیگر این برنامه‌ها و فعالیت‌ها در قالب فراخوان در دسترس دانش‌آموزان قرار گرفته و با راه‌اندازی پویش‌ها و مسابقات مختلف، میل، رغبت و علاقه برای شرکت در هر یک از این برنامه‌ها برای دانش‌آموزان ایجاد شده است.
ایکنا ـ در طول یکسال اخیر، مهمترین اقداماتی که از سوی اداره‌کل قرآن، عترت و نماز وزارت آموزش و پرورش انجام شد، چه بوده است؟
مهمترین وظیفه ما در حوزه قرآن، عترت و نماز وزارت آموزش و پرورش، توسعه و تقویت فرهنگ اقامه نماز در مراکز آموزشی و تربیتی است و مهمترین اقدام در حوزه نماز، تدوین سند تحول بنیادین است؛ بنابراین برای اجرایی شدن این موضوع اقدامات متعددی انجام دادیم. سند جامع نماز، شرح وظایف بخش‌های مختلف آموزش و پرورش را در مدرسه و ستاد تدوین و نقشه راه توسعه و تعمیق فرهنگ اقامه نماز را طراحی کرده است تا در یک برنامه مدون فعالیت کنیم.
یکی از کار ویژه‌های ما در این مدت، برگزاری سه دوره آموزش سواد رسانه‌ای ویژه همکاران و مربیان بوده که در حال حاضر دوره سوم آن در حال برگزاری است. پیش‌تر برای ساخت یک کلیپ چند دقیقه‌ای و یا یک تیزر باید چند میلیون هزینه می‌کردیم، اما اکنون با برگزاری این دوره آموزشی، مربیان و کارشناسان ما چه در مرکز و چه در استان‌ها و مناطق، قادرند با همین تلفن‌های همراه خود، کلیپ، پادکست، تیزر و ... تولید کنند. آموزش در حوزه سواد رسانه‌ای بسیار مهم است، اما همچنان ظرفیت‌های زیادی وجود دارد که هنوز مورد توجه قرار نگرفته‌اند.
برخی دیگر از اهم اقدامات ما در اداره‌کل قرآن، عترت و نماز وزارت آموزش و پرورش، در طول یکسال اخیر، به شرح زیر است:
- اجرایی کردن بند‌های مرتبط با مفاد پیام‌های مقام معظم رهبری به اجلاس‌های سراسری نماز
- اجرای مفاد طرح جامع تقویت و تعمیق فرهنگ اقامه نماز در مراکز آموزشی و تربیتی؛ با ایجاد تفاهم‌نامه‌های درون و برون سازمانی
- برگزاری پیش اجلاسیه‌های نماز دانش آموزی (۳۲ اجلاسیه استانی و ۷۵۰ اجلاسیه منطقه‌ای) با همکاری ستاد مرکزی اقامه نماز و استانداری‌های سراسر تحت عنوان «پیوند نماز با منزل، مدرسه و مسجد» با هدف تحقق منویات مقام معظم رهبری، انگیزه‌بخشی به خادمان عرصه اقامه نماز، تبادل تجربیات و زمینه‌سازی برای درونی شدن امر نماز در جامعه
- ایجاد دبیرخانه جشنواره اجلاس سراسری نماز دانش‌آموزی در استان یزد با دریافت ۱۹ هزار اثر
- ایجاد دبیرخانه پایگاه‌های مجازی در استان‌های قم (آموزش عملی نماز/اقامه نماز جماعت)، سمنان (تقلید و مرجعیت/جشن تکلیف) و کرمان (پیوند نماز با منزل، مدرسه و مسجد)
- تشکیل جلسات شورای اقامه نماز بر اساس آیین‌نامه شورای عالی ترویج و توسعه فرهنگ اقامه نماز از صف تا ستاد
- فعال‌سازی هیئت‌های اندیشه‌ورز در مدارس در چارچوب دستورالعمل ابلاغی
- برگزاری جشن‌های تکلیف دانش آموزی در فضای مجازی استانی (۳۲ استان و ۷۳۲ منطقه/ملی) تحت عنوان برنامه «شده‌ام ۹ ساله» در آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه (س) در قم
- برگزاری دوره‌های توانمندسازی برای ائمه جماعات (۵ هزار نفر) با عنوان «در مسیر نور»
- برگزاری دوره‌های توانمندسازی برای مدیران مدارس (طرح مبین)، معلمان پایه سوم ابتدایی و دبیران پایه هشتم (۱۲۶ هزار نفر)
- برگزاری پویش‌های مختلف در فضای مجازی با عناوین «مسجدی که دوستش دارم»، «نمازی که دوستش دارم»، «من یک مقلد هستم»، «هر خانه یک نماز جماعت»، «هنر و نماز» و ...
- برگزاری مسابقات کتابخوانی با عناوین «بی‌نماز‌ها خوشبخت‌ترند»، «ماجرای کلاس پر حاشیه» و ...
- اقامه نماز جماعت در مدارس در مناطق با وضعیت سفید با رعایت پروتکل‌های بهداشتی
- تولید محتوای الکترونیکی بیش از سه هزار اثر در فضای مجازی و شبکه شاد
- برگزاری کرسی آزاداندیشی با موضوع «مرجعیت و ولایت‌مداری در بستر شبکه شاد»
- راه‌اندازی سامانه پاسخگویی به سؤالات تخصصی نماز
ایکنا ـ در این مدت که آموزش به صورت غیرحضوری و مجازی دنبال شد، فیلم‌ها و کلیپ‌هایی از دانش‌آموزان هنگام فرا گرفتن احکام دینی همچون وضو گرفتن، اقامه نماز و ... منتشر می‌شد که مورد نقد هم قرار می‌گرفت، آیا بهتر نبود سازوکار دیگری برای آموزش این مباحث به کار گرفته شود تا نوع فعالیت در بستر فضای مجازی با آنچه در فضای حقیقی و حضوری غالباً دنبال می‌شد، متفاوت باشد؟
فضای مجازی را باید با سازوکار‌های غیر حضوری دنبال کنیم. امروز فضای شاد، با روز‌های آغازین فعالیت خود بسیار متفاوت است و پیشرفت‌های زیاد و تغییرات جدی داشته است. البته فیلم‌ها و کلیپ‌های منتشر شده در فضای مجازی را همان شیطنت‌های پیشت میز دانش‌آموزان در فضای حضوری تصور می‌کنیم که اکنون حالت مجازی پیدا کرده است. خیلی از همین اتفاقات در فیلم‌هایی که منتشر شده است، در فضای حقیقی و مدرسه نیز رخ می‌دهد.
در همان دوره آموزش مباحث سواد رسانه‌ای به این موضوع نیز پرداخته‌ایم و اساتید خوبی هم در این دوره کنار ما بودند. اگر چه باید بپذیریم، استاد و اهل فن در این عرصه بسیار کم است. ما نیز به دنبال مسائل فنی و تخصصی در این عرصه نیستیم و می‌خواهیم استفاده کاربردی ار فضای مجازی و بستر‌های مختلف آن داشته باشیم، اما در این زمینه و در حیطه جذب استاد و مربی دچار مشکل هستیم.
ایکنا ـ در برگزاری جشن تکلیف دانش‌آموزی چه سازوکاری اتخاذ کردید و اینکه چه برنامه‌ای برای نومکلفان داشته و دارید؟
جشن تکلیف در دوران کرونا، از سال‌های قبل، به مراتب قوی‌تر برگزار شده است. کرونا انتخاب ما نبوده است، و تأکید من بر این سخن از این جهت است که گاهی اوقات فراموش می‌کنیم و گویی طرفدار فضای مجازی هستیم. ما مدافع پیگیری آموزش در فضای حقیقی هستیم، اما یکی از فعالیت‌های بسیار ارزشمند در عرصه فضای مجازی، کار در حوزه نماز بوده است. امسال برای همه نومکلفان دختر در تمام استان‌ها، جشن تکلیف برگزار شد و با همراهی صداوسیمای استان‌ها مراسم‌های چند ۱۰ هزار نفری جشن تکلیف به صورت مجازی برگزار شد. همچنین پویش جشن تکلیف ویژه‌ای هم با عنوان «شده‌ام ۹ ساله» با همکاری آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه(س) راه‌اندازی که در اسفندماه ۹۹ برگزار شد.
در خصوص جشن تکلیف پسران نیز در حدود ۶۰ درصد برنامه‌های جشن تکلیف پسران در استان‌ها پیگیری شد. در عین حال، آنچه که در جشن تکلیف مورد تأکید قرار می‌گیرد، این است که جشن تکلیف یک فرایند است و نیاز به برنامه‌ریزی و همراهی خانواده‌ها و دانش آموزان دارد تا نهایتاً به جشن تکلیف ختم شود. همراهی خانواده‌ها در این زمینه نیز بسیار ارزشمند بوده و مشارکت خوبی در پویش‌های استانی با موضوع جشن تکلیف شاهد بودیم.
همه ساله برنامه‌های متنوعی در ماه مبارک در دستور کار قرار می‌گرفت، اما برای روزه‌اولی‌ها نیز امسال کار ویژه‌ای خواهیم داشت. سعی ما بر این است که از ابزار فضای مجازی به نیکویی استفاده کنیم. ویژه برنامه‌های قرآنی و فعالیت‌های پرورشی آموزش و پرورش معمولاً بازدید‌های بالایی در شبکه شاد دارد، از جمله آن‌ها پخش برنامه‌های محافل انس با قرآن از کنار مضجع شریف امام رضا(ع) و یا از کربلای معلی و نجف اشرف بود که بیش از دو میلیون بازدیدکننده داشته است، و یا جشنواره علمدار که در کرمان برگزار شد و به صورت هم‌زمان ۱۰۵ هزار نفر این جشنواره را به صورت زنده تماشا می‌کردند و طی روز‌های بعد از آن، فیلم بارگذاری شده، سه میلیون بازدید داشته است.
طرح جدیدی را نیز به منظور زیارت نیابتی با عنوان «به تو از دور سلام» با هماهنگی اداره‌کل آموزش و پرورش استان خراسان رضوی و صداوسیمای استان‌ها آغاز کرده‌ایم و این طرح چند هفته‌ای است در حال اجراست. بر این اساسا، چهارشنبه‌های هر هفته، مدیرکل آموزش و پرورش یکی از استان‌ها، به همراه قاری، مداح و روحانی آن استان در حرم مطهر امام رضا (ع) حاضر می‌شوند و در قالب زیارت نیابتی خاص استان خود با دانش آموزان استان ارتباط زنده برقرار می‌کنند. این مراسم چهارشنبه‌های هر هفته از ساعت ۸ تا ۱۰ صبح در فضای حرم مطهر و استودیوی آن برگزار می‌شود.
گفت‌وگو از مریم روزبهانی